ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์

     สวัสดีเพื่อนๆทุกคน วันนี้ลิตเติ้ลอาร์ก็มีเรื่องราวเกี่ยวกับโบราณวัตถุชิ้นหนึ่งมาเล่าให้เพื่อนๆฟัง สงสัยกันไหมเอ่ยว่าคืออะไร ถ้าพร้อมแล้วเราไปดูกันเลยดีกว่าว่าลิตเติ้ลอาร์มีอะไรมาฝากเพื่อนๆกัน

       โบราณวัตถุที่ลิตเติ้ลอาร์จะมาเล่าให้เพื่อนๆฟังก็คือ ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ ลิตเติ้ลอาร์เชื่อว่าเพื่อน ๆ หลายคนคงจะรู้สึกคุ้นหูกับชื่อๆนี้อยู่ไม่น้อย เพราะทับหลังนารายณ์บรรณทมสินธุ์เป็นโบราณวัตถุที่สำคัญมากชิ้นหนึ่งของไทย ซึ่งถูกขโมยไปจากปราสาทหินพนมรุ้งเมื่อราวปี พ.ศ. 2503 ในช่วงสงครามเวียดนาม และถูกนำไปจัดแสดงอยู่ที่สถาบันศิลปะชิคาโก ประเทศสหรัฐอเมริกา ในระหว่างปี 2516-2521 กรมศิลปากรได้ดำเนินการทุกวิถีทางเพื่อขอคืนทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ ทั้งทำหนังสือและส่งหลักฐานยืนยันถึงรัฐบาลสหรัฐ ผ่านกระทรวงการต่างประเทศและสถานทูตไทยในอเมริกา จนในที่สุดรัฐบาล และ หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุลก็ได้ทับหลังชิ้นนี้คืนในปี พ.ศ. 2531

ที่มา : http://www.wikiwand.com/th

       

         ก่อนที่เราจะไปรู้ประวัติความเป็นมาของทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์เรามาทำความรู้จักกับทับหลังกันก่อนว่าทับหลังคืออะไร

       ทับหลัง คือ แผ่นหินสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่วางทับอยู่บนกรอบประตูทางเข้าปราสาท เพื่อทำหน้าที่รับและถ่ายน้ำหนักส่วนบนของอาคาร แต่ทับหลังที่มีภาพสลักอยู่นั้นเป็น “ทับหลังประดับ” ติดตั้งอยู่หน้า
ทับหลังจริง มักทำจากหินทรายที่ง่ายต่อการแกะสลัก มักจะสลักตามประเพณีหรือคติความเชื่อทางศาสนา โดยส่วนมากลวดลายต่างๆที่ปรากฏบนทับหลังนั้นสามารถบ่งบอกให้ได้รู้ได้ว่าเป็นศิลปะของยุคสมัยใด และยังสามารถศึกษาพัฒนาการของศิลปะจากทับหลังได้อีกด้วย

       ต่อไปเราก็มาดูกันเลยดีกว่าว่าทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุิ์นั้นมีประวัติความเป็นมาอย่างไร

ที่มา : http://www.tnews.co.th

       ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์เป็นทับหลังของมณฑปด้านทิศตะวันออกปราสาทประธาน ภายในปราสาทหินพนมรุ้ง จังหวัดบุรีรัมย์ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในพุทธศตวรรษที่ 15-18 ซึ่งเป็นช่วงเวลาเดียวกันกับที่สร้างปราสาทพนมรุ้ง ซึ่งเป็นศาสนสถานในศาสนาพราหมณ์ลัทธิไศวนิกาย แต่เมื่อราว
พุทธศตวรรษที่ 18 พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 กษัตริย์แห่งอาณาจักรขอมได้หันมานับถือศาสนาพุทธ นิกายมหายาน ศาสนสถานแห่งนี้จึงถูกเปลี่ยนให้เป็นวัดมหายาน และในปี พ.ศ.2472 กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนปราสาทหินพนมรุ้งเป็นโบราณสถานของชาติ และได้ทำการสำรวจและบูรณะปราสาทขึ้นในปี พ.ศ. 2514 จึงได้ทำการศึกษาทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ด้วยเช่นกัน

        นับว่าเป็นโบราณวัตถุที่มีความเก่าแก่มาก ๆ เลย เพื่อน ๆ หลายคนอาจจะสงสัยว่าทำไมจะต้องสร้างเป็นรูปพระนารายณ์บรรทมสินธุ์ด้วยละ แล้วนารายณ์บรรทมสินธุ์คืออะไร เราไปดูคำตอบกันเลยดีกว่า

ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ที่พบภายในปราสาทหินพนมรุ้งสันนิษฐานว่าน่าจะได้รับอิทธิพลมาจากคัมภีร์วราหปุราณะ ซึ่งเป็นคัมภีร์ที่ให้ความสำคัญแก่พระนารายณ์ว่าเป็นเทพผู้ยิ่งใหญ่

ที่มา : http://www.bms.co.in

        ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์เป็นภาพนารายณ์บรรทมสินธุ์ โดยพระนารายณ์บรรทมตะแคงขวาเหนือพระยาอนันตนาคราช ซึ่งทอดตัวอยุ่เหนือมังกรอีกต่อหนึ่งท่ามกลางเกษียรสมุทร มีก้านดอกบัวผุดขึ้นจากพระนาภีของพระองค์ มีพระพรหมประทับอยู่เหนือดอกบัวนั้น พระนารายณ์ทรงถือ คฑา สังข์ และจักรไว้ในพระหัตถ์หน้าซ้าย พระหัตถ์หลังซ้ายและพระหัตถ์หลังด้านขวาตามลำดับ ส่วนพระหัตถ์หน้าขวารอบพระเศียรของพระองค์ ทรงมงกุฏรูปกรวยกภณฑล กรองศอ และทรงผ้าจีบเป็นริ้ว มีชายผ้ารูปหางปลาซ้อนกันอยู่ 2 ชั้นด้านหน้าคาดด้วยสายรัดพระองค์ มีอุบะขนาดสั้นห้อยประดับ มีพระลักษณซึ่งเป็ยศักติหรือชายาของพระองค์ประทับนั้นอยู่ตรงปลายพระบาท

        สำหรับพระพรหม ซึ่งประทับเหนือดอกบัวนั้น มีสี่พักตร์ สี่กร ถัดจากองค์พระนารายณ์มาทางซ้ายบริเวณเลี้ยวของทับหลัง มีรูปหน้ากาลคายพวงอุบะขนาดใหญ่ เหนือหน้ากาลมีรูปครุฑใช้มือยึดนาคไว้ข้างละตนนอกจากนี้ยังปรากฏรูปสัตว์อื่น ๆ ได้แก่ นกแก้ว ลิง และนกหัสดีลิงก์คาบช้างอยู่ด้วย

        การบรรทมสินธุ์ของพระนารายณ์คือ การบรรทมในช่วงการสร้างโลก การบรรทมแต่ละครั้งนั้นจะเกี่ยวกับยุคเวลาในแต่ละกัลป์ ในขณะที่พระนารายณ์กำลังบรรทมอยู่นั้นได้ทรงสุบิน มีดอกบัวผุดจากพระนาภีและได้บังเกิดพระพรหมในดอกบัวนั้น พระพรหมทรงเป็นผู้สร้างมนุษย์และสิ่งต่าง ๆ โดยมีนัยสื่อถึงการกำเนิดของสรรพสิ่งใหม่หลังการล้างโลก ในความหมายของมนุษย์ในยุคปัจจุบันคือการอำนวยพรนั่นเอง

ตอนนี้เราก็ได้รู้เรื่องเกี่ยวกับทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์กันมากขึ้นแล้ว ลิตเติ้ลอาร์ต้องขอตัวลาไปก่อน พบกันในบทความหน้านะทุกคน

สุดท้ายนี้ขอขอบพระคุณแหล่งข้อมูลที่สำคัญด้วยนะคะ

RYEONGPImGIRLS. ทับหลัง คืออะไร?. ค้นเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2560,
       จาก https://culture55021532.wordpress.com

วิกิพีเดีย สาราณุกรม. อุทยานประวัติศาสตร์พนมรุ้ง. ค้นเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2560, จาก         
       http://www.wikiwand.com/th

วิกิพีเดีย สาราณุกรม. ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์. ค้นเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2560, จาก       
       http://www.wikiwand.com/th

เรียบเรียงโดย นางสาว พรพิตรา โสมี